19. YÜZYIL OSMANLI TOPLUM YAPISI ÇERÇEVESİNDE ÂŞIK TOKATLI NURİ’NİN DÜNYA KADINLARINI DEĞERLENDİREN DESTANI ÜZERİNE
Author :
Year-Number: 2020-33
Language : Türkçe
Konu : Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi
Abstract
Keywords
Abstract
Keywords
- ERGİN, Muharrem. (1989). Dede Korkut Kitabı, I Giriş- Metin- Faksimile, TTK Basımevi, Ankara.
- GENÇ, İlhan. (2014). Dede Korkut Kitabı, Han’ım Hey, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Yayınları, Ankara.
- TEZCAN, Semih. (2001). Dede Korkut Oğuznameleri Üzerine Notlar, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
- Sevdalinka (Rose of Sarajevo, Ayşe Kulin, 1999), Beyaz Zambak
- (White Lily, Nurten Ertul, 2007), Mostar Köprüsü (The Bridge of Mostar, Alhan Altan Araslı, 2010), Ağlayan Bosna (Bosna Crying,
- Berkant Karakaya, 2011), İncir Kuşları (Birds of Figs, Sinan Akyüz,
- 1980’li yıllardan beri yavaş yavaş tırmanan, 1992-1995 yılları
- korudu. Tito’nun 4 Mayıs 1980 tarihinde ölmesi üzerine kıpırdanma-
- lar ve rahatsızlıklar başladı. 1990’da Sovyet Blokunun dağılması, ül-
- kedeki hareketliliği artırdı. 25 Haziran 1991’de Slovenya ve Hırva-
- tistan, Eylül 1991’de Makedonya bağımsızlıklarını ilan ettiler. Şubat-
- Mart 1992’de Bosna-Hersek bağımsızlık için referandum yaptı. 5
- na’yı ablukaya aldılar. Bu abluka, 5 Nisan 1992’den 29 Şubat 1996
- Kasım 1993’te yıkıldı ve taşları Neretva Nehri’nin sularına gömüldü.
- Zenannameler, Osmanlı toplum yapısında kadının yerini, öne- mini, statüsünü göstermesi bakımından değerli eserlerdir. Osmanlı toplum yapısında kadının yeri ne yazık ki çok zavallı bir durumdadır. Kadınları aşağılayan, hor gören atasözü ve deyimlerin tamamına yakını da bu dönemden kalmadır. Osmanlı’nın iyi, güzel yönlerini belirttiğimiz gibi kusurlarını da söylemek zorundayız. Ancak, o devrin şartlarında; yazılanlar, söylenenler herkese çok normal gelmekteydi şüphesiz. Hatta, kadını koruduğuna, hakları kısıtlanarak değer veril-diğine inanılıyordu. 18. yüzyıl halk şairlerinden Haliloğlu’nun bir zenannamesini 1977 yılında yayımlamıştık (Tan, 1977). 91 dörtlükten olu-şan bu zenannamede çizilen kadın tipini en çok El-Kaide, IŞİD gibi radikal İslamcı toplumlarda görmekteyiz. Şiirde ahlaklı, ideal kadından istenen davranışlara dair iki örnek vermekle yetinelim:
- an Altan Araslı, 2010), Ağlayan Bosn
- Olur bir yıl sevabâtı (Bir kadın daima kocasının karşısında ayakta durur ve su verirse, kocası açken o da yemezse, oruçlu kalırsa bir yıl sevap kazanır.) Zenanname terimi, âşık edebiyatımızda pek yaygın değildir. Âşık tarzı destanların bir bölümü kadınlarla ilgilidir. Prof. Dr. Özkul Çobanoğlu (2000: 56-61), âşık tarzı destanları tasnif ederken, kadın konulu olanları “I. Sosyal Hayatla İlgili Destanlar” bölümünde toplamıştır. Bu bölümde yer alan; A. Aile Kurumuyla İlgili Destanlar, B. Evlilik Kurumuyla İlgili Destanlar, C. Cinsiyet ve Cinsel Hayatla İlgili Destanlar alt başlıkları altında tasnif edilen destanların tamamı kadınlarla ilgilidir. Tokatlı Âşık Nuri’nin bildirimize konu olan destanı C alt grubundadır. Bu alt gruptaki destanlar üç başlıkta tasnif edilmiştir: 1. Kadın güzelliğine dair destanlar (Âşık Tokatlı Nuri’nin Dilberler Destanı) 2. Kadınlığın Kötülüğü ve Eksikliğine Dair Destanlar 3. Kadınlığın Eksikliği İddiasının Yanlışlığına Dair Destanlar (Zehra Bacı ve Âşık Naciye Bacı’nın destanları gibi.) Âşık Tokatlı Nuri’nin Dünya Kadınlarını Değerlendiren Destanı Âşığın kadınlarla ilgili destanına geçmeden önce, azınlık dilleriyle kafiyeli şiirler yazacak kadar yetenekli bir şair olduğunu belirtmemiz gerekir. Bir rivayete göre, Balkan Yarımadası elimizden çıkmadan önce bu topraklara gitmiş, 38 dörtlükten oluşan bir destanla gördüklerini, yaşadıklarını anlatmıştır (Onay, 1933: 207-213). Bu destanda, bir dörtlük şöyledir:
- Tokatlı Âşık Nuri’nin kadınlar ile ilgili yazdığı destan 15 dörtlüktür (Onay, 1933: 214-216). Ahmet Talât Onay’ın kitabından naklen Köprülü ve Gencosman tarafından da yayımlanmıştır (Köprülü, 2004: 505-507; Gencosman, 1972: 355-357). Onay, şiiri destan başlığı altında verdiği hâlde Gencosman “Dilberler Destanı” başlığını atmıştır. Destan şu dörtlükle başlamaktadır:
- Altan Araslı, 010), Ağlayan Bosna (Bosna Crying, Berkant Karakaya, 2011), İncir Kuşları (Bir
- andı. Buna savaş demek belki de doğru değildi. Bu, kuvvetleri eşit olmayok etm har ketiydi. 1980’li yıll rdan beri yavaş yavaş tırmanan, 1992-1995 yılları arasında çarpışma şeklinde gerçekl şen bu savaş, tarihî kayıtlara g
- Âşık Tokatlı Nuri’nin kadınlar destanı şöyledir (Onay, 1933: 214- 216; Köprülü, 2004: 505-507)
- Muhalefet olmaz yâr ü yârana. 18. yüzyıl âşıklarından Âşık Abdî’nin de benzeri bir güzeller destanı vardır (Gencosman, 1972: 347-350). Bu Âşık; güzeller, kadınlar karşısında daha hoşgörülüdür. Yahudi ve Ermeni kadınları dışında Acem, Rum, Türkmen, Anadolu, Rumeli, İstanbul, Çerkez, Çingene ve köylü (Türk) güzellerini beğenir, över.
- Mostar, Alhan Altan Araslı, 2010), Ağl
- Bosna (Bosna Crying, Bosna’da Sırplarla Boşnaklar arasında acı asız bir şekilde yaşandı. Buna savaş demek bel i de doğru değildi. Bu, kuvvetlerin eşit olmakalınan, temelinde kin, zulüm ve ad 1980’li yıllard n beri yavaş yavaş tırmanan, 1992-1995 yılları tistan, Eylül 1991’de Mak donya bağımsızlıklarını ilan ettiler. ŞubatMart 1992’de osna-Hers k b ğımsızlık için referandum yaptı. 5 da ABD tarafında tanındı. Bosnalı Sırplar bundan memnun kalmalarıyla Bosna’da etnik temizlik ve savaş b şlattılar. Sırplar SaraybosSavaşın en ön mli olaylarından biri ise Mostar Köprüsü’nün yıkılm sıydı. Mostar Köprüsü’ne ilk s ldırı Sırplar tarafın
- ı. Kasım 1993’te yıkıldı ve taşları Neret a Nehri’nin sularına gömüldü.
- ÇOBANOĞLU, Özkul. (2000). Âşık Tarzı Kültür Geleneği ve Destan Türü, Akçağ Yayınları, Ankara.
- GÜNBULUT, Şükrü. (2002). Halk Şiirinde Kadın, Berfin Yayınları,
- KÖPRÜLÜ, M. Fuad. (2004). Saz Şairleri I-V, 3. Bölüm, Akçağ Yayınları, Ankara.
- TAN, Nail (1977), “Bir Zenanname”, Türk Kültürü, Sayı 172/2, s. 220- 226.
