Author :
Abstract
Bu çalışmada Uşak’ın Eşme ve Afyon’un Bayat ilçelerindeki dokumacılık geleneğinin bugünkü örnekleri içinde tespit edilen hayat ağacı motifi konu edilmiştir. Türklerin Orta Asya’dan Anadolu’ya taşıdıkları ve hâlâ bu coğrafyalarda yaşayan insanların günlük hayatlarının bir parçası olan kilimler, tarihî ve mitolojik anlatımlarla dolu birer sembolik metin niteliği taşımaktadır. Bu makalede de eski Türk kültürü içinde büyük bir yeri olan hayat ağacı motifinin tarihsel sürekliliğine ve kilimler ile devam eden yolculuğuna odaklanılmıştır.
Keywords
Abstract
The motif of tree of life, which is represented on contemporary traditional weavings in Eşme (in Uşak province) and Bayat (in Afyon province) is the subject of this essay. Rugs which Turks carried from
Central Asia to Anatolia and still represents their daily life, underlies a rich narration of their historical and mythological past. This essay is centered on the cultural significance of the motif of the tree of life in
the Turkish culture of yore, historical continuity and its ongoing journey on rugs.
Keywords
- Acar, B. (1975), Kilim ve Düz Dokuma Yaygılar, Türk Süsleme Sa- natları Serisi: 3, Ankara: Ak Yayınları.
- Alp, K. Ö. (2009). Orta Asya’dan Anadolu’ya Kültürel Sembollere Giriş, Ankara: Eflatun Yayınevi.
- Arslan, M. (2011). “Kültürel Hafıza ve Zamansallık Bağlamında Türk Mitolojisi”, Türk Yurdu Dergisi, Sayı 292, s. 57-65.
- Arslan, S. (2014). “Türklerde Ağaç Kültü ve Hayat Ağacı”, Interna- tional Journal of Social and Educational Sciences Uluslararası Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi, C.1, S. 1, s. 59-71.
- Aydın, M. (1984). Bayat-Bayat Boyu ve Oğuzların Tarihi, Ankara: Hatiboğlu Yayınevi.
- Bayat, F. (2007). Türk Mitolojik Sistemi Ontolojik ve Epistemolojik Bağlamda Türk Mitolojisi 1-2, İstanbul: Ötüken Yayınları.
- Boratav, P. N. (2016). Türk Mitolojisi Oğuzların-Anadolu, Azerbaycan ve Türkmenistan Türklerinin Mitolojisi, (çev. Recep Özbay), Ankara: BilgeSu Yayınları.
- Bozkurt, N. (2002). “Kilim”, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt 26, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 35 Türklerin orman kültüne ve özellikle kayın ağacına atfedilen kutsallığın günü
- ze dek kullanılmıştır (Arslan, 2011: 61).
- Campbell, J. (1995). İlkel Mitoloji Tanrının Maskeleri, (çev. Kudret Emiroğlu), Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
- Campbell, J. (2003). Batı Mitolojisi Tanrının Maskeleri, (çev. Kudret
- Crews, J. (2003). “Forest and tree symbolism in folklore”, Unasylva An International Journal Of Forestry And Forest Industries, 213 (54), s. 37-43.
- Çoruhlu, Y. (2007). Erken Devir Türk Sanatı, İstanbul: Kabalcı Ya- yınevi.
- Deniz, B. (2000). Türk Dünyasında Halı ve Düz Dokuma Yaygıları, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
- Ekici, M. (2016). “Türk Kültüründe Al Renk”, Türk Dünyası İnce- lemeleri Dergisi/Journal of Turkish World Studies, 16/2, s. 103-107.
- Eliade, M. (1999). Şamanizm, (çev. İsmet Birkan), Ankara: İmge Ki- tabevi Yayınları.
- Eliade, M. (2003). Dinler Tarihine Giriş, (çev. Lale Arslan), İstanbul: Kabalcı Yayınları.
- Ergun, P. (2017). Türk Kültüründe Hayat Ağacı, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
- Eröz, M. (1992). Eski Türk Dini (Gök Tanrı İnancı) ve Alevîlik ve Bek- taşilik), İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
- Esin, E. (2001). Türk Kozmolojisine Giriş, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
- Gezgin, D. (2015). Bitki Mitosları, İstanbul: Sel Yayıncılık.
- Gökyay, O. Ş. (1973). Dedem Korkudun Kitabı, Devlet Kitapları, İs- tanbul.
- Görgünay, N. (2002). Oğuz Damgaları ve Göktürk Harflerinin El Sa- natlarımızdaki İzleri, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
- İnan, A. (1986). Tarihte ve Bugün Şamanizm Materyaller ve Araş- tırmalar, Ankara: TTK Basımevi.
- Kahya, Ö. (2015). “Sümerce Kaynaklara Göre Ölüler Diyarı’nın Yeri”, Archivum Anatolicum, 9/2, s. 25-46.
- Keleş, N. (2016). “İndo-Germen/Alman ve Turan/Türk Kavimleri Halk Kültüründe Atla İlgili İnançlar”, Dil Bilimleri, Kültür ve Edebiyat Dergisi, Pamukkale Üniversitesi Padam Yayınları, Sayı 1, s. 251-299.
- Kırzıoğlu, N. G. (1994). Eşme Kilimleri, Ankara: Atatürk Kültür Mer- kezi Yayınları.
- Mahmud, K. (1985). Divan-ü Lûgat-it-Türk Tercümesi, (çev. Besim Atalay), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- McCall, H. (2011). Mezopotamya Mitleri, (çev. Bircan Baykara), İs- tanbul: Phoenix Yayınları.
- Ögel, B. (1993). Türk Mitolojisi, Cilt 1, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
- Özkul, O. (2007) “Karakeçili Aşireti Hakkında Yapılmış Bir Çalışma”, Anadolu’da Yörükler Tarihî ve Sosyolojik İncelemeler içinde, Hayati Beşirli ve İbrahim Erkal (ed.), Ankara: Phoenix Yayınları.
- Pierce, M. (2006). “The Book and the Beech Tree Revisited: The Life Cycle of a Germanic Etymology”, Historische Sprachforschung/Historical Linguistics, 119, s. 273-282.
- Radloff, W. (2008). Türklük ve Şamanlık, (çev. A. Temir, T. Andaç, N. Uğurlu), İstanbul: Örgün Yayınevi.
- Roux, J. P. (2011a). Eski Türk Mitolojisi, (çev. Musa Yaşar Sağlam), Ankara: BilgeSu Yayınları.
- Roux, J. P. (2011b). Türklerin ve Moğolların Eski Dini, (çev. Aykut Kazancıgil), İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
- Rudenko, S. (1970). Frozen Tombs of Siberia: The Pazyryk Burials of Iron Age Horsemen, California: University Of California Press.
- Sagalayev, A. M. (2017). Ural-Altay Mitolojisinde Arketipler ve Sem- boller, (çev. Ali Toraman), İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
- Soysaldı, A. (2009). Düz Dokuma Teknikleri ve Teknik Desen Çizimleri (Kilim, Cicim, Zili-Sili, Sumak vb.), Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
- Sözen, M. ve Tanyeli, U. (2007). Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Remzi Kitabevi.
- Şenocak, E. (2013). “Göç ve Ergenekon Destanlarında Mitostan Ütop- yaya Yolculuk”, Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8 (1), s. 2525-2537.
- Tekin, H. (2017). “Domuztepe’de Hayat Ağacı Bezekli Kaplar”, Aktüel Arkeoloji, S. 60, s. 48-49.
- Uğurlu, A. (2008). “Halı” ve “Kilim”, Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, Cilt 2, İstanbul: YEM Yayınları.
- http://www.esme.gov.tr/esme-kilimi (Erişim Tarihi: 12.01.2020).
- hayat ağacı işlemesi (Görgünay, 2002: 12).
- Resim 5: Eşme hayat ağaçlı motifli kilim (ortadaki), 2017. Kaynak: Martı Esin Şemin arşivi
- kilim, 2017.
- Resim 12: Eşme hayat ağaçlı motifli kilim, 2017. Kilimin iki yanında
- Resim 13-14: Bayat, hayat ağaçlı motifli kilim, 2017. Beyaz gövdeli ve dallı hayat
