Author :
Abstract
Tanzimat dönemi reformlarının bir uzantısı olarak vilayet merkez
lerinin yanı sıra nüfusu yüksek olan sancaklarda da inşa edilen hükû
met konakları, taşrada devletin varlığını ve gücünü simgeleyen yapılar
dır. Dönemin ve taşra mimarisinin özelliklerini yansıtan bu yapılar, ba
tılı klasik üslupla inşa edilmiştir. Hükûmet konakları devletin halka
sunduğu hizmetin kurumsallaştığı yapılar olarak devlet törenlerinin,
bayramlaşmaların ve cülus törenlerinin yapıldığı yerler olarak da dik
kati çekmektedir.
Sultan II. Abdülhamit döneminde Kosova Vilayeti’nin merkezi
olan Priştine’de bir hükûmet konağı inşa ettirilmiştir. 1882 yılında inşasına başlanılan ve üç katlı bir yapı olarak inşa ettirilen konak idari, adli ve zaptiye birimleriyle devlet ile toplum arasındaki ilişkilerin yürütülmesinde önemli bir rol oynamıştır. Sultan Mehmet Reşad’ın Rumeli seyahatinde konut olarak kullanılmış ve padişahın ikameti için özel olarak tefriş edilmiştir.
Hükûmet konağı, vilayet merkezinin 1888 yılında Üsküp’e nakledilmesi üzerine mutasarrıflık binası olarak kullanılmıştır. Tarihî süreç
te birçok inşa ve tamir faaliyetine konu olan konak, 1898 yılındaki yan
gında büyük zarar görmüş, sadece duvarları ayakta kalmıştır. Ayrıca
içindeki evrak ve defterlerin bir kısmı yanmıştır. Bu süreçte memurlar
idari işleri yürütmek üzere kiralık hanelere yerleştirilmiştir. İki yıllık
inşa sürecinin ardından konağın resmî açılışı yapılarak tekrar faaliyete
başlamıştır. Konağın 1907 yılında üst kat tavanı güçlendirilmiş, 1912
yılında kahvehane ve mahzen inşası için harekete geçilmiştir. Ancak
mahzen inşası sonuçsuz kalmıştır. 1912 yılında bölgenin Osmanlı hâki
miyetinden çıkmasından sonra mimari planlara ve asli özelliklere dik
kat edilmeden konakta bazı onarımlar ve değişiklikler gerçekleştiril
miştir. Bunlardan biri de 1975 yılında yapının müzeye dönüştürülmesi amacıyla yapılan tamirattır. Konak, 1999 yılına kadar müze olarak kul
lanılmış, 2001-2005 yılları arasında ise Kosova Başbakanlık binası
olarak hizmet vermiştir. Günümüzde yapı, müze olarak kullanılmaya
devam etmektedir.
Bu çalışma ile Priştine’deki hükûmet konağı hakkında literatürde
ki yetersiz ve eksik bilgilerin tamamlanması ve konunun bir bütün ola
rak ele alınması amaçlanmaktadır. Çalışmanın ana malzemesini İstan
bul Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde çeşitli tasniflerde bulunan 50’den
fazla arşiv belgesi oluşturacaktır. Bunun yanında salnameler, fotoğraf
lar, plan ve krokilerden yararlanmak suretiyle yapının ilk inşa süreci,
tefrişatı, tamir ve tadilatı bütün ayrıntılarıyla ortaya konulacaktır.
Keywords
Abstract
As an extension of the reforms during the Tanzimat period, govern
ment mansions were built not only in provincial centers but also in san
jaks with high populations, symbolizing the presence and power of the
state in rural areas. Reflecting the characteristics of the era and rural
architecture, these structures were built in a Western classical style.
Government mansions also remarked as institutional structures for the
services the state provides to the public, and they are notable venues
for state ceremonies, celebrations, and enthronement ceremonies.
During the reign of Sultan Abdulhamid II, a government mansion
was commissioned in Pristina, the center of Kosovo Province. Const
ruction began in 1882, and the three-story building played an important
role in managing relations between the state and society with its admi
nistrative, judicial, and police units. The mansion was used as accom
modation during Sultan Mehmet Reshad's travels in Rumelia and was
specially furnished for the sultan's residence.
After the provincial center was moved to Skopje in 1888, the man
sion was used as the headquarters for the district governor. Throughout
its historical process, the mansion underwent many construction and
repair activities, suffering significant damage in a fire in 1898, leaving
only the walls standing. Additionally, some of the documents and led
gers inside were destroyed. During this period, officials were relocated
to rented houses to carry out administrative duties. After a two-year
construction period, the mansion was officially reopened and resumed
operations. In 1907, the upper floor ceiling was reinforced, and in
1912, efforts were made to construct a coffeehouse and a cellar; however, the cellar construction was never completed. After the region
fell out of Ottoman control in 1912, some repairs and alterations were
made to the mansion without attention to architectural plans and origi
nal features. One such alteration was the renovation in 1975 aimed at
converting the building into a museum. The mansion served as a mu
seum until 1999 and as the headquarters of the Prime Ministry of Ko
sovo from 2001 to 2005. Today, the building continues to be used as a
museum.
This study aims to fill the gaps and deficiencies in the literature
regarding the government mansion in Pristina and to address the sub
ject as a whole. The main material of the study will consist of over 50
archival documents found in various classifications at the Directorate
of Istanbul Ottoman Archive. Additionally, the initial construction pro
cess, furnishings, repairs, and renovations of the building will be pre
sented in detail by utilizing yearbooks, photographs, plans, and sketc
hes.
