Author :
Abstract
Birinci Dünya Savaşın ’da Osmanlı Devleti, Almanya ve AvusturyaMacaristan ile beraber Üçlü İttifakı teşkil etmekteydi. Daha sonra,
Bulgaristan Krallığı da bu ittifaka katılacaktır. Birinci Dünya Savaşı’nın
(1914) ortaya çıkması Yeni Pazar'ın Avusturya-Macaristan tarafından
işgaline (19 Kasım 1915) sebep olmuştur ki bu olaylar nüfus arasında salgın
hastalıklara, kıtlığa ve mahrumiyete sebep olmuştur. Nüfus yapısı azalmasının
yanısıra Avusturya-Macaristan, Sancak’ın Müslüman nüfusu üzerine büyük
baskı kurmakla birlikte Birinci Dünya Savaşı ’m Osmanlı İmaratorluğu ve
İslamiyet’in yok edilmesi için sürdürülen bir mücadele olarak temsil etmeye
çalışmıştır.
Yeni Pazar ve Sancak'ın diğer şehirlerinde Osmanlı Ahzı Asker
Şubesi'nin gizli yardımcıları ve Avusturya-Macaristan askeri karargahının
anlaşması sonucu olarak gönüllüler askere alınmıştır ve bu konudan, Galiçya
ve Azerbaycan harekâtlarına katılınca iki erin terhis belgelerini görene kadar
haberdar değildi.
Erişilebilen arşiv belgelerine dayalı olarak Romanya, Bulgaristan,
Arnavutluk, Kosova, Sancak, Makedonya ile Batı Trakya ’dan Struma Nehri ’ne
kadar bir bölgede Osmanlı ordusuna gönüllüler toplanması görülmüştür.
Toplanan gönüllüler İtalya, Avusturya -Macaristan Galiçya, Romanya,
Makedonya, Irak, Filistin, Suriye ve Kafkas cephelerinde istihdam edildikleri
anlaşılmaktadır.
Ayrıca Galiçya’da, Rusya’ya karşı harekât icra edilmiştir. Sırasıyla
Romanya harekâtına 6 ’ncı Kolordu, Makedonya harekâtına 20 ’nci Kolordu ve
Galiçya harekâtına 15 'inci Kolordu katılmıştır. Bu kolorduların eleman ikmali
ağırlıklı olarak Balkan Müslüman gönüllülerinden faydalamlmıştır.
1916 yılı süresince yerel ağalar ve beyler yardımıyla ‘Din ve iman
adına’ ve ‘Türk olan herkes hemen Gürümlülere katılsın’ sloganları
kullanılarak, 18 ila 50 yaş arasında birkaç bin erkek toplanıp cephelere
göndermiştir.
Bu şekilde büyük sayıda Müslüman Gürümlü Osmanlı imparatorluğun
müttefıği olan, ittifak devletleri Alman ve Avusturya-Macaristan askeri
birlikleri arasında yer almıştır, Rusya ve diğer İtilaf devletleri askerlerine
karşı mücadele etmiştir. Gürümlüler, Avusturya-Macaristan askeri kıyafeti
yanısıra başlarına ay ve yıldızlı fesler de takıyorlarmış. Galiçya cephesine
süresi bir ayı aşmayan askeri talimatlardan sonra gönderiliyorlarmış. Küçük
bir sayısı Arabistan’a doğru uzanan cephelere gönderilip önemli sayıda
Gürümlü hayatını yitirmiştir. Bazıları esirlik altına düşüp savaştan sonra hayatlarına Türkiye’de devam etmişlerdir. Son olarak, küçük sayıda Gürümlii
Sancak ’a dönmeye başarmıştır.
Geriye dönenlerin kaderleri güvensizmiş. Birinci Dünya Savaşın 'dan
(1918) sonra kuntlan Sırp, Hırvat ve Sloven Krallığı (1918) içinde, önceki
savaştaki faaliyetlerinden ötiirü baskın ve zıtlüme maruz kalmışlardır.
Yoksulluk ve intikam korkusu içine kapılıp Gürümlülerin büyük sayısı
Türkiye ’ye göç etmek zorunda kalmıştır.
Keywords
Abstract
The emergence ofW orld War J (1914) brought the occupation oj'Novi
Pazar by Austria - Hungaıy (19 o f November 1915) which resulted in
epidemics, famine and destitution among its inhabitants. Despite o f the
attenuation o f the population structure, Austria-Hungary made a strong
pressure on the Müslim population o f Sanjak by representing the ongoing
worldwide conflict (World War 1) as a “holy w a r” which aimed the
destruction o f the Ottomans and İslam by its enemies. By using the slogans
“For creed and faith ” and “Eveıyone Turkish m us t check into the Volunteers ”
dııring 1916, with the help o f local ağas and beys, a couple o f thousand ma/es
at the ages between 18 and 50 were gathered and dispersed among the
frontlines spreading from Arabia to Galicia. Thus, a large number ofMuslims
applied to ‘D urum lije” and joined the struggle because o f the Ottoman
Empire had been an ally and foııght together with the Axis Powers (Germany
and Austria-Hungaıy) against Russia and other Allied (Entente) Arrnies.
“Durumlije”, cımong their Austria-Hungarian military uniforms wore a
crescent-star bandage alongside a tarboosh on their heads. They were being
brought to the Galician frontline after a veıy short period o f military
instructions which never lasted longer than a month. A sınailer number o f
them i vere sent to the frontlines towards Arabia, while some o f them lost their
lives. Part became prisoners o f w ar and aftenvards most o f them continued
their lives in Turkey. Nevertheless, a small number o f 'D urum lije’' managed
to return to Sanjak. After succeeding to return their destin i es were uncertain.
After the conclusion ofW orld War 1 they faced repression and terror because
o f their previous war engagement in the newly form ed Kingdom o f Serbs,
Croats and Sloven es (1918). A large part o f them weı-e forced to flee t o Turkey
because o f poverty and fear o f retaliations.
