Author :
Abstract
Leyla Saz (1850-1936), Osmanlı İmparatorluğu’nun önemli kadın
bestekâr, şair ve yazarlarındandır. Saray çevresinde yetişmiş, Arapça,
Farsça, Fransızca ve Rumca bilen çok yönlü bir sanatçıdır. Piyano eğitimi
alan ilk Osmanlı kadınlarından biri olarak 200’den fazla beste yapmış,
ancak Bostancı’daki evinde çıkan yangında birçok eseri yok olmuştur.
Solmuş Çiçekler adlı şiir kitabı ve Harem-i Hümayun gibi hatıratlarıyla
Osmanlı döneminin sosyal ve kültürel yaşamına ışık tutmuştur.
Leyla Saz, eşi Giritli Sırrı Paşa’nın Prizren’deki görevi nedeniyle
bu şehirde bir süre yaşamıştır. Hatıralarında Prizren’in doğal güzelliklerini,
mimarisini ve sosyal hayatını detaylıca anlatmıştır. Prizren’in
dağ eteğinde, ortasından çay geçen bir şehir olduğunu belirtmiştir. Evlerin
taştan yapıldığını, odaların büyük ve hamamlı olduğunu, ısınma
sistemlerini (kümbet sobaları) ifade etmiştir. Pazar yerlerinin canlılığı,
misafirperverlik, düğün ve bayram gelenekleri hakkında bilgiler vermiştir.
Osmanlı dönemindeki cami, medrese ve köprülerin şehre kattığı
estetik değeri vurgulayan Leyla Saz’ın Prizren’e dair yazdıkları, Osmanlı’nın
Balkanlardaki kültürel izlerini belgeleyen önemli kaynaklar
arasında yer almaktadır. Leyla Saz’ın Prizren hatıraları, hem şehrin Osmanlı
dönemindeki yaşantısını hem de bir kadın sanatçının gözünden
dönemin sosyal dokusunu yansıtmaktadır. Ayrıca, aruz vezniyle yazdığı
şiirler (örneğin Bir Zerriñ Şehriñ Resmine Karşı) ve besteleriyle
Türk müziği ve edebiyatına katkı sağlamıştır.
Bu makale, Sadi Borak’ın Harem’in İç Yüzü (2004) kitabındaki
Leyla Saz bölümü ve İstanbul’daki "Mazide Atiye Zarafet" sergisinden
edinilen bilgilerle desteklenmiştir.
Keywords
Abstract
Leyla Saz (1850-1936) was one of the prominent female composers,
poets, and writers of the Ottoman Empire. Raised in palace circles,
she was a multifaceted artist fluent in Arabic, Persian, French, and Greek.
As one of the first Ottoman women to receive piano training, she
composed over 200 works, though many were lost in a fire at her home
in Bostancı. Her poetry collection Solmuş Çiçekler (Faded Flowers)
and memoirs such as Harem-i Hümayun (The Imperial Harem) provide
valuable insights into the social and cultural life of the Ottoman era.
Due to her husband, Giritli Sırrı Pasha's official posting, Leyla Saz
lived in Prizren for some time. In her memoirs, she vividly describes
the city’s natural beauty, architecture, and social life. She noted that
Prizren was a city nestled at the foot of mountains, with a river flowing
through its center. The houses, built of stone, featured large rooms with
attached baths and traditional heating systems (kümbet stoves). She
also recounted the lively bazaars, local hospitality, and wedding and
festival traditions.
Leyla Saz's writings on Prizren, which emphasize the aesthetic value
added to the city by mosques, madrasas and bridges during the Ottoman
period, are among the important sources documenting the cultural
traces of the Ottoman Empire in the Balkans. Her memoirs of Prizren
reflected both the city’s Ottoman-era daily life and the social fabric of
the period through the lens of a female artist. Her poetry in aruz meter
(e.g., Bir Zerriñ Şehriñ Resmine Karşı) and musical compositions further
contributed to Turkish literature and music.
This article draws upon Sadi Borak’s book Harem’in İç Yüzü (The
Inner Face of the Harem, 2004) and information from the Mazide Atiye
Zarafet (Elegance from Past to Future) exhibition in Istanbul.
